De klimaatproblematiek in een notendop

Klimaat of weer?

Klimaat gaat over de gemiddelde toestand van de atmosfeer over een langere periode (30 jaar en meer). Het klimaat wordt beïnvloed door een reeks parameters, waaronder de circulatie van de atmosfeer, de stromingen in de oceaan en het zee-ijs, het reliëf en de zonne-energie die op de aardoppervlakte valt.
Het woord klimaat is afkomstig van het Griekse κλίμα (klima), dat helling betekent. Dit illustreert mooi de rol van de zon en van de energie die onze Aarde ontvangt. Deze zonne-energie ligt immers aan de basis van een atmosferische circulatie over de ganse planeet.

Het weer is de toestand van de atmosfeer op een bepaald moment en een bepaalde plaats (de temperatuur, de neerslag, de luchtdruk, de windsnelheid enz.) Dit gaat steeds over lokale waarden en dus ook op korte termijn, vaak weersvoorspellingen tussen 1 en 14 dagen.

Wat zijn broeikasgassen en waarom zijn ze een probleem?

Broeikasgassen zijn gassen die van nature voorkomen in de atmosfeer van onze aarde. Ze absorberen warmtestraling en geven die geleidelijk in alle richtingen weer af aan de atmosfeer. De belangrijkste broeikasgassen in de aardatmosfeer zijn waterdamp, CO2, methaan, lachgas en ozon.

Dankzij de broeikasgassen die een soort isolerende dekentje vormen rond onze atmosfeer en de zonnestraling in de atmosfeer houden, is de gemiddelde temperatuur op aarde +15 graden Celcius. Zonder deze gassen zou het hier gemiddeld -18 graden zijn (dus 33 graden kouder)!

De mens brengt steeds grotere hoeveelheden broeikasgassen in de atmosfeer, bijvoorbeeld:

• Koolstofdioxide of CO2 is het broeikasgas met de grootste impact en komt door verbranding van fossiele brandstoffen (steenkool, aardolie en aardgas) die we sinds de industriële revolutie in 1750 hebben ontdekt.
• Methaan (CH4) komt vrij bij productie van aardgas, als bijproduct tijdens oliewinning, en bij de vertering van voedsel in de maag van herkauwers komt methaan vrij. Hoe meer veeteelt, hoe meer methaangas.
• Daarnaast zijn er nog een aantal gassen met beperkte totaaleffect op het klimaat, zoals lachgas dat vrijkomt uit de grond die bemest is en fluorgassen dat vrijkomt uit het slecht afdanken van bv airco’s en koelkasten.

De broeikasgassen stapelen zich dus op waardoor ons isolerende deken nog meer warmtestraling tegenhoudt en de aarde steeds meer opwarmt. Ons dekentje dikt dus aan tot een thermische donsdeken.

In het verleden zagen we dat snelle temperatuurveranderingen altijd gepaard gingen met een uitstervingsgolf onder planten en dieren. Een dergelijke uitstervingsgolf is momenteel aan de gang. Planten en dieren lijden onder temperatuur- en klimaatverandering: we zien verstoorde ecosystemen en drastische biotoopverliezen (bv uitstervende bijen, koralen die verbleken,…)

Naast planten en dieren krijgen ook mensen over heel de wereld het moeilijk door wateroverlast, extreme droogte,… Er zullen massaal veel mensen migreren en betere oorden opzoeken (vooral uit de meest kwetsbare gebieden zoals het Midden-Oosten, Afrika en Zuidoost-Azië). Naar schatting zal binnen 30 jaar het aantal klimaatvluchtelingen dat zoek is naar een nieuwe thuis meer dan vertienvoudigen.

Bovendien moeten we rekening houden met ‘klimaattraagheid’: de klimaatomstandigheden die we op dit moment ervaren is het resultaat van de uitstoot van tientallen jaren geleden. Zoals het even duurt vooraleer de woonkamer warmer wordt als je de thermostaat op een hogere temperatuur instelt, zo reageert ook de aarde met vertraging op de hogere concentratie aan broeikasgassen. Tussen de uitstoot en de gevolgen ervan zit een vertraging van enkele tientallen tot vele duizenden jaren. 

Prijskaartje?

De uitstoot van broeikasgassen aanpakken zal zeker de komende 15 jaar belangrijke wereldwijde investeringen vragen. Men schat jaarlijks ongeveer 1% van het wereldwijde BNP (bruto nationaal product). Om een vergelijking te maken: per jaar wordt ongeveer 2% van het wereldwijde BNP besteed aan defensie. Dat is dus best een haalbare kaart!

Niets doen zal op termijn veel meer kosten! Extreme weerfenomenen zoals overstromingen en droogte, verminderde landbouwopbrengsten, watertekorten, een toename van infectieziektes … zullen zeer verstorend zijn voor de wereldeconomie. De kosten zouden kunnen oplopen tot 20% van het wereldwijde BNP…

De Breese CO2

Maar hoe zit het nu juist met de CO₂ in Bree? Meten is weten!

Sinds 2011 maakt VITO (Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek) in opdracht van de Vlaamse Overheid een jaarlijkse CO2-inventaris op basis van metingen voor alle Vlaamse steden en gemeenten. (De meest recente gegevens zijn van 2019)

Hieruit zien we dat de totale CO2-uitstoot op het grondgebied van de stad Bree tussen 2011 en 2017 daalde met 10,3 %.

In Bree wordt het meeste CO2 uitgestoten door de sector industrie, gevolgd door de sector huishoudens en het vervoer. 

Wil je meer details over de Breese CO2 uitstoot?

Lees dan het volledige Breese klimaatplan.

De Breese klimaatrisico's

In Bree (en de hele provincie Limburg) vormen dus vooral de effecten hitte, droogte, stijgende temperatuur (warmer) en natte winters en extreme neerslag een belangrijk risico.

*Biologisch gevaar omvat insectenplagen, ziekten overgedragen door water en door vectoren overgedragen ziekten. Concreet gaat dit over blauwalg, eikenprocessierups en teken (ziekte van Lyme en andere tekenoverdraagbare ziektekiemen).

Bij bovenstaande tabel hoort ook nog het risico 'chemische verandering', dit gaat over verzilting of oceaanverzuring en is niet relevant voor onze provincie.

Wil je meer gedetailleerde informatie over de risico-analyse voor Bree? Lees dan hier de volledige risico- en kwetsbaarheidsanalyse 

De klimaatproblematiek is een wereldprobleem, met gebundelde krachten zullen we er samen aan moeten werken! Hoe we dit gaan doen kan je lezen in het volgende gedeelte Klimaatplan